Inđija kroz vekove
Život u panonskoj niziji traje već milenijumima. U njoj su brojni ostaci kultura koje su živele na ovim prostorima u bronzanom i gvozdenom dobu. Naselili su je Autarijati, Mezi i Tribali, a uskoro su došli i ratoborni Kelti posle poraza kod Delfa u Grčkoj 279. godine pre nove ere. Gali koji su živeli u ovim krajevima se nazivaju Skordisci i njihova prevlast je potrajala sve do dolaska Rimljana u Panoniju. Najznačajniji ostatak Skordiska na teritoriji opštine Inđija je Akuminkum – lokalitet kod Starog Slankamena, na kome su Rimljani kasnije izgradili svoju tvrđavu.
Dolaskom Rimljana u Srem na Dunavu, kao granici Carstva, utvrđen je Limes, sistem utvrđenja koji je branio teritoriju Carstva od upada varvara, i tako je ovaj kraj ušao u sistem koji se protezao od Hadrijanovog zida u Britaniji preko tokova Rajne i Dunava sve do istočnih granica Carstva na Bliskom istoku. Značaj Srema je posebno narastao kada je Sirmijum postao jedna od četiri carske prestonice. Na teritoriji opštine Inđija, pored Starog Slankamena, značajno je i nalazište u Čortanovcima poznato kao Casta Herculis ili Ad Herculem, gde su pronađeni ostaci tvrđave ali i rimske seoske vile, kao i nekoliko grobnica, a najnovije otkriće iz 2018. godine je ustanovilo da je naselje imalo vodovod (akvadukt).
U Velikoj seobi naroda brojna plemena su prolazila ovuda i za sobom ostavljala pustoš. Na kraju su došli Ugari koji su se na naselili ovde u 10. veku i od tada pa sve do 1918. godine su i bili gospodari cele nizije.
U ataru naselja Inđija pronađen je kip boga Atlasa, ali detaljnija istraživanja nisu rađena, pa se ne može ništa reći o postojanju nekog naselja iz ranijeg perioda. Prvi pomen Inđije je iz 1455. godine kao posed mađarske plemićke porodice Šuljok de Lekče. Selo je opstalo i posle turskog osvajanja Srema (1521-1526) što nam dokazuje turski defter za Srem iz 1596. godine kada se pominje da Inđiju čine 23 kuće i udovički dom. Svakako najznačajnije naselje u tom periodu je bila tvrđava u Slankamenu. Na ostacima rimske utvrde i luke podignuta je srednjovekovna koja je štitila tok Dunava u ovom delu. Njen značaj posebno dolazi do izražaja krajem 15. i početkom 16. veka kada je ona bila deo sistema utvrda koje su štitile južnu granicu Ugarske kraljevine. Pretpostavlja se da je Stari Slankamen bio posed despota Vuka Grgurevića Brankovića u narodu poznatijeg kao Zmaj Ognjeni Vuk. U njemu je 1468. godine podigao crkvu svetog Nikole, koja i danas svedoči o tom burnom vremenu. Takođe, Slankamen je bio i luka i jedno od sedišta nasadista (šajkaša) koji su na lakim lađama plovili po Dunavu i Savi i sprečavali da Osmanlije pređu reku. Jedan od najznačajnijih događaja koji se desio je i bitka kod Slankamena iz 1691. godine kada su se sudarile osmanska vojska pod komandom velikog vezira Mustafa paše Ćurpilića i habzburške vojske koju je predvodio markgrof Ludvig Badenski. Ovde je pao veliki vezir sa još osamnaest paša i velikim delom vojske, a na habzburškoj strani su se istakli srpski ratnici pod komandom podvojvode Jovana Monasterlije.
O naselju Inđija nema podataka sve do početka 18. veka. Zna se da je posle mira u Sremskim Karlovcima 1699. godine ostala pod turskom vlašću sve do 1718. godine, kada Habzburška monarhija Požarevačkim mirom oslobađa ne samo teritorije do Save i Dunava već i severne krajeve centralne Srbije. Ali mir nije značio napredak Inđije. Iz nepoznatih razloga selo je raseljeno pre kraja rata. Od tada je postojalo samo kao pustara koja je bila pod upravom Komorskog provizirata u Petrovaradinu. Godine 1728. Inđija prelazi u ruke grofova Pejačevića. Pošto je bila pogodna za napasanje stoke pustara Inđija je izdavana u zakup prvo opštini Beška, a kasnije bogatim trgovcima iz Beške. Tako je narednih skoro trideset godina Inđija služila kao ispaša za stoku koju su posedovali Beščani.
Teritorijalnom reorganizacijom monarhije i uspostavljanjem Vojne Krajine grof Pejačević je ostao bez velikog dela svog spahiluka, pa je zbog toga bio zainteresovan da naseli pustare u svom vlasništvu. Zato je Inđija ponovo naseljena 1746. godine. Naseljenici su došli iz Beške i sela Patke. Sve do dvadesetih godina 19. veka stanovnici su bili Srbi. Već 1754. godine zidaju crkvu posvećenu Vavedenju Presvete Bogorodice koju 1766. godine mitropolit Pavle Nenadović osvećuje. Sveštenici su više od jednog veka bili iz porodice Anđelić. Inđinčani su se bavili u početku više stočarstvom, a manje zemljoradnjom. Vremenom, stočni fond u Inđiji se smanjio, što ukazuje na to da je zemljoradnja preuzela primat nad stočarstvom.
Od 1825. godine, zbog odlaska Srba iz Inđije, vlasti su počele da naseljavaju Nemce. Time je promenjena etnička struktura stanovništva sela. Vlast se sada oslanjala na Nemce, što je izazivalo sukobe nacionalnog karaktera. Do sredine veka Nemci su preuzeli primat po broju stanovnika. Godine 1848. njih je bilo preko 1500 dok je Srba bilo samo oko 700, kako tvrdi Radoslav Marković u svom delu o Inđiji. To je ubrzavalo iseljavanje Srba iz Inđije.
Pored toga već 1825. godine Inđija je uzdignuta na rang varošice jer je stekla pravo održavanja vašara. Taj vašar se održavao svake godine 2. jula. A zbog naseljavanja Nemaca povećao se i broj zanatlija tako da je 1845. godine država dala inđijskim zanatlijama cehovsku privilegiju.
Događaji u revolucionarnoj 1848. godini nisi zaobišli ni Inđiju. Srbi iz Inđije su poslali svog predstavnika na Majsku skupštinu. Inđinčani su uspeli da sačuvaju imanja svojih komšija Nemaca od ratom nadahnutih graničara, ali ubrzo su se odnosi pogoršali jer su Nemci podržavali vladu i nisu hteli da stanu na stranu Srba. U Inđiji sukob se sveo na proterivanje beležnika Balroga koji je uz pomoć Nemaca ostao, dok su Srbi želeli da ga proteraju optužujući ga za ugnjetavanje. Sukob oko beležnika je trajao sve do kraja revolucije u Ugarskoj kada je pobedu odnela vladina stranka.
Od tada pa do kraja veka Srbi se konstantno iseljavaju iz mesta, sve do dolaska sveštenika Radoslava Markovića, koji je uspeo to da spreči i Srbe ekonomski ozdravi i ojača. Njegovim organizovanjem prve zemljoradničke zadruge u Austrougarskoj monarhiji 1897. godine sprečio je dalje iseljavanje Srba. Oni su počeli i ekonomski da napreduju i polako su sustizali svoje komšije Nemce. Zalaganjem parohijskog sveštenika 27. septembra 1905. godine osnovano je Sokolsko društvo u Inđiji. Prota Marković je postao njegov prvi predsednik, a omladina je vežbala u dvorištu crkve. Bitno je još istaći da je Inđija postala i železničko čvorište. Naime, 1883. godine otvorena je železnička stanica i voz je saobraćao na relaciji Budimpešta-Novi Sad-Zemun i Zagreb-Šid-Sremska Mitrovica-Inđija. To je uslovilo i dalji ekonomski razvoj samog grada. Pored stanice su otvoreni brojni hoteli, a sama Inđija je postala jedno od važnijih centara za remont vagona u ovom delu carsko – kraljevskih zemalja.
Mapu ovog prostora u 19. veku možete pogledati na sledećem linku www.mapire.eu
Nova iskušenja su nastupila posle jednog hica u Sarajevu kad je ubijen prestolonaslednik Franc Ferdinand. Dugo očekivani rat u Evropi je započeo 28. jula 1914. godine kada je Austrougarska objavila rat Srbiji. Viđeniji Srbi iz Inđije su bili zatvoreni u Rumi jer se vlast bojala da će pokrenuti oružanu akciju, a kad je srpska vojska u septembru 1914. došla nadomak Inđije ponovo su pojedinci zatvoreni, na čelu sa protom Radoslavom Markovićem i tek su pušteni 1916. godine. Kada je oktobra 1918. počeo raspad Austrougarske monarhije, i u Zagrebu osnovano Narodno vijeće, 25. oktobra 1918. godine u Inđiji prota osniva Narodno veće zajedno sa ostalim pritvorenicima. Nemci iz Inđije koji su se sklonili u Bačkoj, kada su se vratili kućama, zatekli su svoje kuće kako su ih i ostavili. Predsednik Narodnog veća u Inđiji, Radoslav Marković nije dozvolio da zavlada bezakonje, pa je on u ime komadanta sedmog puka naredio da se svakodnevno dobuje i da se čitaju „naredbe“ komadanta puka. Inđija je oslobođena 8. novembra 1918. godine na Mitrovdan. Nemci mu ovu dobrotu nikad nisu zaboravili. Prota je bio učesnik i zbora u Rumi 24. novembra 1918. godine kada je srpski živalj iz Srema jasno rekao da želi da se ujedini sa Kraljevinom Srbijom. A već od 1. decembra 1918. godine Inđija se našla u novoj državi Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.
Međuratni period, pored slobode, doneo je neke druge probleme. Jedno od bitnijih pitanja je bila agrarna reforma, a inđijski paroh je uzeo učešće u polemici o ovom pitanju, jer je smatrao da će zemljoradničke zadruge na najpravedniji način da izvrše ovaj posao. Pored toga, Nemci su i dalje predstavljali većinu u Inđiji i otvarali brojne radionice. Jedna od njih je i Krznara koja je svoj intenzivniji rad započela 1924. godine.
Konstantan ekonomski rast prekinuo je Drugi svetski rat. Već 10. aprila 1941. godine vojska Trećeg rajha ulazi u grad i uspostavlja svoju vlast. Kako je Srem pripao Nezavisnoj državi Hrvatskoj i Inđija je formalno bila pod ovom pronacističkom tvorevinom. Ali situacija na terenu je bila drugačija. Kako su Nemci činili većinu stanovništva imali su svoju samoupravu i činovnici NDH nisu smeli da dolaze u grad. Tako su domaće Švabe spasile brojne Srbe koji su ostali u Inđiji, ali i one koji su dolazili iz okoline, te stoga većih zločina u samom mestu nije bilo. U toku operacija Crvene armije za oslobođenje Balkana i srednje Evrope od nacista, partizani i sovjetski vojnici 22. oktobra 1944. godine oslobađaju grad. Tada zajedno sa nacistima beži i domaće nemačko stanovništvo.
Nova komunistička vlast koja se uspostavila posle oslobođenja, nemačke kuće je dala kolonistima na uživanje, a sve firme su nacionalizovane. Od šezdesetih godina 20. veka ponovo kreće ekonomski rast Inđije, gde se pored već postojeće Krznare i fabrike nameštaja osnivaju i brojna druga preduzeća poput Bruna, Grafičara, Gumaplasta, proizvodnje dečje hrane itd. Ekonomski rast traje do osamdesetih godina, a devedesetih godina većina inđijskih giganata propada i vremenom odlaze u stečaj i proces privatizacije.
Kako se nalazi na pola puta između Beograda i Novog Sada i presecaju je važni putni i železnički pravci, ekonomski rast i razvoj grada je sasvim izvestan i u 21. veku ga očekuju veliki i slavni dani, poput onih u prošlosti.
Poreklo imena Inđije
Postoje tri verzije o poreklu imena ovog gradića u istočnom Sremu.
Prva je da ime vodi poreklo od latinske reči indigena što znači urođenik, domorodac. Možemo da pretpostavimo da su neki učeni ljudi u srednjem veku, verovatno monasi iz katoličkih samostana u okolini Inđije, zatekli njima do tada nepoznato stanovništvo i nazvali ih domorocima i da je taj naziv ostao za mesto do danas.
Druga teorija je da je ime nastalo u vreme osmanske vlasti na ovim prostorima. Kako je ovuda prolazio put od Beograda do Petrovaradina, u vreme popodnevne molitve Osmanlije bi stizale do Inđije gde su obavljali molitvu ikindiju (ićindija) i pretpostavka je da je od ove reči za molitvu nastalo ime grada. Ali kako imamo dokaz da se naziv prvi put pominje 1455. godine, a osmansko osvajanje pada u vreme od 1521 – 1526. godine, ona je manje verovatna.
Treća teorija, svakako najlepše zvuči. Smatra se da je ranije Inđija bilo žensko ime i da je naselje dobilo naziv po lepoj devojci koja je živela u njemu. Koliko je ovo tačno ne može se sa sigurnošću utvrditi, ali postoje dokazi da je Inđija zaista postojalo kao žensko ime u prošlosti.
Autor: Vukašin Vukmirović, istoričar