SPOMENIK PRIRODE LESNI PROFIL KOD STAROG SLANKAMENA
Spomenik prirode „Lesni profil kod Starog Slankamena” predstavlja zaštićeno područje lokalnog značaja – III (treće) kategorije. Kao objekat neotektonske aktivnosti upisan je u Inventar objekata geonasleđa Srbije, koje obuhvata šire područje desne strane lesnog odseka Dunava između Starog Slankamena i Zemuna.
Zaštićeno područje se nalazi u severoistočnom delu Srema, u opštini Inđija i prostire se na teritoriji katastarske opštine Stari Slankamen, zahvatajući katastarske parcele br. 827/1, 878 (deo) i 879/1 (deo) koje predstavljaju javnu svojinu u vlasništvu opštine Inđija. Prostire se na krajnjim istočnim obroncima Fruške gore, sa leve strane surduka koji se prostire između Novog i Starog Slankamena i zauzima površinu od 1,82 ha.
Odlukom o proglašenju Spomenika prirode „Lesni profil kod Starog Slankamena” br. 35-254/2022-I, koju je donela Skupština Opštine Inđija na sednici održanoj dana 21.10.2022. godine, za Upravljača ovog zaštićenog područja određena je Turistička organizacija opštine Inđija.
SP „Lesni profil kod Starog Slankamena” proglašen je na osnovu ustanovljenih jedinstvenih geoloških, paleontoloških, geomorfoloških i paleogeografskih karakteristika, koje ga čine višestruko značajnim za naučna istraživanja i edukaciju. Predstavlja redak, a u našoj zemlji jedinstven profil koji se odlikuje izrazitim diskordantnim položajem starijih lesnih tvorevina i pogrebenih zemalja – fosilnih zemljišta u podini, sa mlađim partijama u povlati. Svetliji horizonti lesa stvarani su za vreme glacijala mlađeg kvartara odnosno ledenog doba, dok tamnije naslage predstavljaju fosilna zamljišta – pogrebene zemlje stvarane za vreme toplijih perioda ledenog doba – interglacijala. Starije partije lesa i pogrebene zemlje su poremećene i leže pod uglom od 8 stepeni. Bazalnu seriju izgrađuju ploče i valutci različite veličine.
Na lesnom profilu kod Starog Slankamena registrovano je pet horizonata lesa i pet horizonata fosilnog zemljišta, na osnovu kojih kontinuirano možemo pratiti razvoj lesnih tvorevina u poslednjih skoro milion godina, što ujedno predstavlja i izuzetnu retkost.
Poseban geomorfološki oblik koji se nalazi u neposrednoj blizini zaštićenog područja predstavlja surduk. Surduci spadaju u posebnu grupu oblika koji su stvoreni proluvijalnim procesom ali izmenjeni antropogenom delatnošću. Da bi se lakše i najkraćim putem spustio sa višeg lesnog terena na niži, čovek je pospešio proluvijalni proces prokopavanjem i proširenjem surduka. Sve to je dovelo do njihovog daljeg udubljivanja, usled izražene vertikalne erozije, uz proces oburvavanja lesa na njihovim gotovo vertikalnim stranama. Surduci se javljaju na ivicama lesne zaravni ili na stranama dolova. Slankamenski surduk dugačak je oko 850 m i nastao je duž istoimenog raseda. Ovim surdukom spuštale su se i rimske legije prema utvrđenju Acumincum koji je podignut na obroncima lesnih i pliocenskih naslaga. Danas kroz ovaj surduk prolazi državni put IIA reda, broj 126 koji povezuje Inđiju i Stari Slankamen.
Flora
Na osnovu prikupljenog materijala tokom terenskih istraživanja flore na području SP „Lesni profil kod Starog Slankamena” zabeleženo je 90 taksona viših biljaka na nivou vrste (84) i podvrste (6) svrstanih u 74 roda, 31 familiju, 28 redova, 10 podklasa, 2 klase, jedan razdeo i jedno carstvo.
Biljne vrste značajne za očuvanje biodiverziteta
U grupi nacionalno i međunarodno značajnih vrsta zabeležena su 3 taksona u rangu vrste (2) i podvrste (1). Od toga je jedna strogo zaštićena vrsta stepska višnja (Prunus fruticosa), odnosno 2 vrste sa jednom podvrstom u kategoriji zaštićenih sa izuzetkom komercijalnih.
Naknadnim terenskim obilaskom pronađena je babaluška (Stenbergia colchiciflora) – još jedna zaštićena vrsta koja se nalazi u Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva (Prilog II) („Službeni glasnik RS”, br. 5/2010, 47/2011, 32/2016 i 98/2016).
Na „Preliminarnoj Crvenoj listi flore Srbije i Crne Gore sa statusima ugroženosti prema kriterijumima IUCN-a iz 2001 godine” (ur. Stevanović, 2002) navedena je jedna vrsta stepske višnje (Prunus fruticosa) u kategoriji ugroženih (EN).
Značajni tipovi staništa
U grupi stanišnih tipova navedenih u „Pravilniku o kriterijumima za izdvajanje tipova staništa, o tipovima staništa, osetljivim, ugroženim, retkim i za zaštitu prioritetnim tipovima staništa i o merama zaštite za njihovo očuvanje” („Službeni glasnik RS”, 35/10) kao prioritetnih za zaštitu na zaštićenom području zabeleženo je 6 tipova staništa:
Šibljaci stepske višnje (Prunus fruticosa)
Šibljaci trnjine (Prunus spinosa)
Panonske lesne stepe
Panonska lesna stepa đipovine (Chrysopogon gryllus)
Panonska lesna stepa belešine (Dichanthium ischaemum)
Panonska lesna stepa puzeće metle (Bassia prostrata)
Sva navedena staništa nalaze se u okviru prioritetnih NATURA 2000 međunarodno značajnih stanišnih tipova, odnosno u selektovanim EMERALD staništima.